Genetik bir hastalık olan varis en yaygın damar hastalığıdır. Hekimlerin sık sık karşıya kaldığı bu hastalığın tedavisi eskiden ameliyat ile yapılırken şimdi ise kapalı yöntemlerle yapılmaktadır. Varisin en önemli nedenleri arasında genetik, sigara, alkol, aşırı kilo kaybı gibi etkenler bulunur. Özellikle masa başı ya da ayakta çalışan kişilerde sık rastlanmaktadır.
Varis nedir?
Vücudumuzda 2 tür kan dolaşım sistemi vardır. Bunlar,
- Atar damar sistemi
- Toplardamar sistemi
Atar damar sistemi kalbin pompaladığı temiz kanı vücuttaki dokulara taşır. Toplardamar sistemi ise oksijensiz kanı tüm vücut dokularından tekrar akciğerlere taşır.
Varis yüzeysel toplardamar sisteminin hastalığıdır. Çeşitli faktörlerin etkisi altında bacaklardaki toplardamarlar elastikiyetini kaybederek genişler. Genişlemiş yüzeysel toplardamarlarda kan göllenerek gözle görünür derecede belirgin hale gelir. Sonuçta, bacaklardaki yüzeysel toplardamarlar genişler, uzar ve büklümlü bir görüntü oluşur. Buna varis denir. Varis bacaklarda ya kırmızı ve mor renkte kılcal damarlar şeklinde ya da deriden kabarık olarak belirginleşmiş kıvrımlı damarlar şeklinde görülür. Varis hastalığının en ileri ve tedavi olmamış evresinde, ayak bileğinin iç tarafında ve çevresinde yaralar oluşabilir.
Varis tedavisi
Son yıllarda varis tedavisinde ciddi ilerlemeler kaydedilmiştir. Dikkat ettiyseniz artık ameliyat kelimesini kullanmıyoruz çünkü eskiden ameliyat ile yapılan tüm varis tedavileri artık kapalı yöntemle yapılmaktadır. Genişlemiş varis, katater yöntemi ile girilerek yapıştırıcı veya lazer yöntemi ile iptal edilirken, çok küçük deriden kabarık varisler mikro kesi yöntemi ile dikişsiz tedavi edilir.
Varis nedenleri
- Ailevi (genetik) yatkınlık: Varis oluşumunda ailevi yatkınlık yani genetik faktörlerin etkisi %60-90 civarıdır. Yani diğer bir deyişle ebeveynlerinde varis olan kişilerin çoğunda ileri yaşlarda varis olması kaçınılmazdır.
- Cinsiyet: Kadınlarda hormonal nedenlerle ve hamilelik nedeniyle varis erkeklere oranla 4 kat daha sık görülür.
- Meslek: Uzun süre ayakta hareketsiz kalan meslek gruplarında çalışanlarda varise daha sık rastlanır (barmen, garson, öğretmen, hostes, hemşire ve kuaförler)
- Güneş banyosu ve sıcak su ile banyo yapma alışkanlığı da risk faktörleri arasında sayılır.
- Gebelik
- Aşırı kilo
- Sigara ve alkol
Ailevi yatkınlığı olanlarda; cinsiyet, meslek ve diğer faktörler riski artıran faktörlerdir.
Özellikle ailevi yatkınlığı olan bayanlarda varis görülme olasılığı çok yüksek boyutlardadır.
Şikâyetler
- Kozmetik sorunlar (renk değişikliği)
- Varis olan bölgede kaşıntı, ağrı hissi
- Günün ilerleyen saatlerinde bacaklarda ağırlık hissi, kramplar ve şişlik
- Varis hastalığının ileri safhalarında ayaklarda renk değişikliği ve yaralar
- İleri olgularda ayak bileği etrafında renk değişikliği ve yara açılması
Önlemler
Özellikle masa başı çalışan beyaz yakalılar dikkat!
Ailede varis olan kişiler olsun ya da olmasın; eğer masa başı ayaklarınızı uzun süre sarkıtarak oturuyorsanız dikkatli olmalısınız. Uzun süre masa başında oturanlar varis hastalığı açısından risk altındadırlar. Daha da önemlisi bacak toplardamarlarında pıhtı oluşup, o pıhtı akciğerlerinize gidebilir.
Peki, varis ve pıhtı oturması gibi problemler yaşamamak için plaza çalışanları ne yapmalı?
- Uzun süre ayakta durmayın veya oturmayın
- Uzun süre oturmanın kaçınılmaz olduğu durumlarda (uçak, otobüs seyahatleri) ayaklarınızı
- Pompalama hareketleri (tıpkı araba kullanırken gaz pedalına basar gibi) ile aşağı yukarı oynatın
- Otururken ayaklarınızın altına bir yükselti almak da çok faydalı olacaktır.
- Ara sıra ayaklarınız kalbinizden daha yüksekte olsun (ayaklarınızı mümkün oldukça yukarı kaldırarak damarlarınızdaki basıncı, yükü hafifletin. Gün boyunca ayaklarınızı arada bir bir sandalye veya masa kenarına koyun.
- Her yarım saatte bir mutlaka kalkıp yürünmesi gereklidir. En azından kalkıp masanın etrafında yürümek kas pompasını çalıştırarak olası varisle ilgili riskleri azaltacaktır.
- Bacak bacak üstüne atmaktan kaçınılmalıdır.
- Mümkün olduğu kadar yüksek topuklu ayakkabı giymekten kaçınılmalıdır.
- Aşırı sıcaktan (sıcak su ile banyo ve güneşte uzun süre kalmaktan) kaçının.
- Fazla kilodan kaçının: Aşırı kilo toplardamar sisteminin üstüne daha fazla yük bindirir.
- Elastik basınç çorapları giyin: Uzun süre ayakta hareketsiz kalmanın kaçınılmaz olduğu durumlarda (uzun süre yolculuklar, mesleki zorunluluklar, hamilelik süresince vs.)
Tedavi edilmeyen varislerde ortaya çıkan sorunlar
Varislerde yırtılma ve kanamalara bağlı cilt altında morluklar
- Yüzeysel toplardamarlarda iltihap (yüzeyel tromboflebit)
- Ana toplardamarlarda kanın pıhtılaşması (derin ven trombozu)
- Bacaklarda yaralar
- Akciğerlere pıhtı gitmesi (Akciğer embolisi)
Varis hangi hastalıkların habercisidir ve varis görüntüsünün yoğunluğu kalp hastalığı riskini artırır mı?
Varis bir toplardamar hastalığıdır ve koroner kalp hastalığı ise bir atardamar hastalığıdır. Bu nedenle varis hastaları kalp hastalığı açısından herhangi bir risk taşımazlar. Koroner kalp hastalığı damar sertliği sonucu sıklıkla yüksek tansiyon, stres, sigara ve kan yağlarında yüksekliğe bağlı gelişir. Oysaki varis ailevi yatkınlığı olan ve meslek olarak ayakta ve oturarak çalışan kişilerde olur. Kadınlar varis hastalığına daha çok yatkın iken, koroner kalp hastalığı sıklığı erkeklerde daha fazladır.
Prof Dr. Cengiz Köksal
Kalp ve Damar Cerrahisi
