Büyümenin ilk adımları anne karnında atılıyor. Sağlıklı ve normal büyüyen bebek için; anne adayının doğru beslenmesi, tansiyon ve diyabet gibi hastalıklarının kontrol altında tutulması, sigara başta olmak üzere toksik maddelerden uzak durulması önem kazanıyor. Ailedeki sevgi ve şefkat yoksunluğu ise büyüme hormonunu baskılayarak, çocukta boy kısalığına neden olabiliyor. Memorial Kayseri Hastanesi Çocuk Endokrinoloji Bölümü’nden Prof. Dr Selim Kurtoğlu, çocuklarda gelişim bozukluğu ve tedavisi hakkında bilgi verdi.
Gelişim bozukluğu anne karnında başlayabilir
Anne karnında ve çocukluk döneminde bazı sorunlara bağlı olarak ortaya çıkan gelişim bozukluğu, çocuğun fiziksel ve zihinsel gelişimini olumsuz etkiler. Çocuğun boy, kilo ile sosyal ve duygusal becerilerinin yaşıyla orantılı olması gerekir. Çocuklardaki gelişim bozukluğu fiziksel, zihinsel, biyolojik ve çevresel faktörlere bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Dengesiz ve kötü beslenme ile yetersiz uyku çevresel faktörlerdendir. Hormonlardan kaynaklanan biyolojik faktörler de gelişim bozukluğuna neden olmaktadır. 40 haftalık bir bebeğin normal koşullarda boy uzunluğunun 50, baş çevresinin ise 35 santimetre olması gerekir. Kızlarda 3 kilo 300 gram, erkeklerde ise ağırlığın 3 kilo 500 gram olması normal olarak kabul edilir. Doğumdan 3 ile 6 gün sonra bebeklerin %5-6’sında ağırlık kaybı yaşanır. 10 ile 14 günler arasında da bebekler doğum ağırlığına geri döner. Daha sonraki süreçte, günde 20-30 gram alınan kilo normal kabul edilmektedir. Dördüncü ayını dolduran bebeklerin doğum ağırlığının iki katına çıkması beklenen bir durumdur. Bebek 1 yaşına geldiğinde doğum ağırlığının 3 katına, ortalama 10 kilogram ağırlığa ulaşmaktadır.
Çocuklarda gelişim bozukluğunun belirtileri
- Çocuğun boy ve kilosunun yaşıtlarına göre geri olması
- Çocuğun konuşmaya yaşıtlarına göre geç başlaması
- Çocuğun sosyal becerilerinde eksiklik olması
- Çocuğun yürüme, koşmaya yaşıtlarına göre geç başlaması
- Çocukta hissedilir saldırganlaşma ve hırçınlık olması
Gelişim bozukluğu bazı hastalıkların nedeni
Boyun yeterli uzamaması ya da çocuğun normal kilosuna ulaşamamasının çeşitli nedenleri bulunmakla birlikte bu durum, beslenmeye bağlı olarak da görülebilir. Boyun yeteri kadar uzamamasına Çölyak hastalığı ya da parazitler neden olabilir. Tiroid hastalığı, Cushing hastalığı veya büyüme hormonu eksikliği gibi hormonal nedenler büyüme yetersizliğine yol açabilir. Yetersiz büyüyen veya boyu aşırı derecede uzayan ve ağırlığı artan çocukların, bu alanda uzman bir endokrinolog tarafından değerlendirilmesi, tedavinin de nedene bağlı olarak belirlenmesi önemlidir. Bazı psikolojik nedenler de çocuklarda boy kısalığına zemin hazırlayabilir.
Çocuğun boyunun yeterli miktarda uzamamasının ya da çocuğun normal kilosuna ulaşamamasının çeşitli nedenleri bulunmaktadır. Büyüme izlemi sosyal pediatri ve pediatrik endokrinoloji uzmanları tarafından takip edilmelidir.
- Normal kilonun altında olması ve boyunun uzamaması çocuğun yetersiz ve dengesiz beslenmesine bağlı olarak ortaya çıkabilmektedir.
- Çocuğun boyunun yeteri kadar uzamamasına Çölyak hastalığı, bağırsak hastalıkları, kansızlık ya da parazitler neden olabilir.
- Tiroit hastalığı, Cushing hastalığı, çinko veya büyüme hormonu eksikliği gibi hormonal nedenler de büyüme yetersizliğine yol açabilmektedir.
- Büyüme hormonu eksikliği kalıtsal olabildiği gibi hipofiz bezi ve civarında ortaya çıkan tümörlere bağlı olabilmektedir. Zor doğumla veya gelişen kafa travmaları büyüme eksikliğine neden olabilmektedir. Tiroid hormonu eksikliği çocuğun yavaş büyümesine ve zekasının yaşıtlarına göre az gelişmesine neden olur. Bu sorun doğuştan olabileceği gibi çocukluk ve erişkin dönemde de ortaya çıkmaktadır. Hormonun eksikliği kan testiyle belirlendikten sonra ilaçlarla tedavi edilmektedir. Doğumda yapılan hipotiroidi taramasıyla bu sorunun varlığı tespit edilmektedir.
Çocuklarda gelişim bozukluğunun psikolojik boyutu
Anne babası boşanmış çocuklar, ailede ölüm ve kayıplara bağlı travmalar, çocuğun anne ya da babasından ayrı kalması, aileden yeterli ilgi ve desteği görememesi, aile içinde sevgi ve şefkat yoksunluğu gibi faktörler büyüme hormonunu baskılayabilmektedir. Buna bağlı olarak da çocuğun boyu yaşıtlarına göre kısa kalmaktadır. Büyüme hormonu eksikliği, başarıyla tedavi edilebilen bir endokrin hastalığıdır. Bu nedenle ailelerin mutlaka bir uzman görüşü almasında yarar vardır.
Çocukların zayıf olması gelişim bozukluğu mudur?
Her şeyden önce aileler bu sorunun yanıtını ararken, çocuklarını diğer çocuklarla kıyaslama yaparak bulmaktadır. Diğer çocuklarla kıyaslama yaparak çocuğun zayıf olduğu düşüncesine ulaşmak doğru bir yaklaşım değildir. Çünkü zayıf olduğu düşünülen çoğu çocuğun gelişimin normal olduğu belirlenmektedir. Çocuk büyümesinin temeli anne karnında başlamaktadır. Büyümenin izlenmesi ve değerlendirilmesi ergenlik döneminin bitimine kadar devam etmektedir. Anne karnındaki dönem ile ergenlik bitimine kadar devam eden süreç, çocukların gelişimi açısından hayati önem taşımaktadır. Çocukların büyümesi belirli aralıklarla kesinlikle izlenmeli, gelişim geriliği olan çocuklar için uygun diyet programları uygulanmalıdır.
Kaynak:
Memorial Kayseri Çocuk Endokrinoloji Bölümü
Prof. Dr. Selim Kurtoğlu
